Een vervolg dat smeekte om verteld te worden

Zestien jaar na het indrukwekkende Rébétiko keert de Franse stripauteur David Prudhomme terug naar de hypnotiserende wereld van de Griekse blues. Met Rébétissa brengt hij niet enkel een ode aan de kracht van muziek, maar ook een eerbetoon aan de vrouwen die zich in deze mannelijke subcultuur staande hielden.

Dat deze strip dit jaar in het Nederlands verschijnt bij Concerto Books is goed nieuws — al hopen we stilletjes dat dit ook de heruitgave betekent van het eerste, inmiddels uitverkochte, deel (Rébétiko, vertaald door De Bezige Bij in 2011). Want een tweede deel lezen zonder het eerste is als pas binnenvallen wanneer het hoofdprogramma net is begonnen.

Een muziek vol pijn, passie en protest

Rébétiko wordt vaak de “Griekse blues” genoemd: een muziek geboren uit armoede, rebellie en ballingschap. Begin jaren 1920 ontstaat ze in de cafés en hasjrokerijen van de grote steden, en groeit al snel uit tot een expressievorm van de Griekse diaspora, vooral in de VS.

In zijn interview vertelt Prudhomme hoe deze muziek hem onverwachts diep raakte:

“Alsof de noten mijn zenuwen beroerden.”

De songs van de rébètes — de muzikanten — vertellen over dagelijkse strijd, liefdesverdriet en botsingen met gezag.

“Ze zingen niet om te overleven,” zegt Prudhomme, “ze leven om te zingen.”

In Rébétiko bracht hij al de wortels van deze muziek in beeld, met ruige havenarbeiders en criminelen, maar ook met vluchtelingen uit Smyrna die een meer verfijnde, oosterse klank inbrachten.

Van verboden tot gekoesterd erfgoed

In 1936 werd rébétiko gecensureerd door dictator Metaxás, die de muziek als verdorven en demoraliserend beschouwde — een verwijt dat eerder ook Socrates ten deel viel.

Liedjes over drugs, ironie en maatschappijkritiek waren te gevaarlijk. Toch verdween de muziek niet. Vandaag is rébétiko erkend als een belangrijk cultureel erfgoed, en blijft het een symbool van vrije expressie, met name in rebelse wijken als Exárcheia in Athene.

Rébétissa: vrouwelijke stemmen uit de marge

In Rébétissa verlegt Prudhomme zijn focus: van de ruwe mannen uit het eerste album naar twee vrouwen — Bèba en Marika.

“Rébétiko is geen mannenzaak,” stelt hij.

Hij baseerde Marika deels op Sotiría Béllou, een legendarische zangeres met een tragisch leven, én op andere vrouwen die zich bevrijdden van huwelijk of onderdrukking. Eén vrouw uit zijn onderzoek goot zelfs zuur in het gezicht van haar echtgenoot — een schokkend detail dat zijn weg vond naar het scenario.

De interactie tussen Marika en Stavros — haar mentor — laat zien hoe muziek voor vrouwen ook een vorm van zelfbevrijding werd. Marika, aanvankelijk terughoudend, stort haar verhaal uit via geïmproviseerde zang.

“Zij zingt haar pijn, zoals vrouwen dat vaak moesten doen in de marge,” aldus Prudhomme.

 

De strip als muzikaal medium

In zijn beeldtaal zoekt Prudhomme constant naar manieren om muziek voelbaar te maken. In Rébétissa werkt hij met zachtere overgangen, geïntegreerde liedteksten, en een sobere typografie die de lezer niet afleidt.

Zijn materiaalgebruik is bijna ambachtelijk: bladeren, stukjes hout, vegen en textuur om licht en emotie te suggereren. In het zwart-wit is dat nog krachtiger te zien, zoals hij opmerkt over de speciale editie van november.

Persoonlijke lagen en artistieke toewijding

Zoals vaak in Prudhommes werk, zit ook Rébétissa vol persoonlijke echo’s. Zijn eigen ervaringen als student, het zingen in de avonden met vrienden, het toelaten van een vrouw in hun mannelijke kring: het sijpelt allemaal door in zijn verhaal.

“Ik moest het vlees marineren,” zegt hij, “met stukjes intieme herinnering en een meer romantische toon.”

Aan het album werkte hij maandenlang, soms vijftien uur per dag. De zwart-witversie werd net op tijd afgeleverd voor de druk; de kleuren afgemaakt na een slapeloze nacht vlak voor het festival van Angoulême.

Een pleidooi voor heruitgave

Dat Rébétissa nu in het Nederlands verschijnt dankzij Concerto Books is een heuglijk feit. Maar het zou jammer zijn mochten Nederlandstalige lezers enkel het vervolg te pakken krijgen, zonder kennis te kunnen maken met het krachtige eerste deel.

De hoop leeft dat Rébétiko — dat sinds zijn verschijning in 2011 bij De Bezige Bij uitverkocht is — opnieuw wordt uitgebracht. Want deze twee boeken horen bij elkaar als een melancholische bouzouki en een versleten café op een zwoele Atheense avond.

Rébétissa is een uitnodiging: om te luisteren naar de stemmen uit de marge, om muziek te voelen met elke zenuw, en om te ontdekken hoe de strip de klank van een ziel kan tekenen. Laten we hopen dat het verhaal in zijn geheel beschikbaar komt, zodat lezers zich kunnen onderdompelen in het onvergetelijke universum van David Prudhomme.

Aanvullende inzichten uit de bespreking van enkele pagina’s uit Rébétissa

• Persoonlijke toets en inspiratiebron
  Veel scènes in Rébétissa zijn gebaseerd op persoonlijke ervaringen van Prudhomme, zoals de uitgeleende jas of de band tussen Bèba en Marika. Het personage Katina is geïnspireerd op een echte vrouw — Christiane van stripboekhandel Bédélire in Bordeaux — wat het verhaal een intiem en menselijk karakter geeft.

• Artistieke benadering
  Prudhomme experimenteert met materiaaltexturen: hij tekent met bladeren, hout en andere ruwe materialen. De visuele stijl is tastbaar en gelaagd, met bijzondere effecten in de zwart-witversie.

• Grafische vertaling van muziek
  In plaats van zwevende tekstballonnen (zoals in Rébétiko) kiest hij nu voor een minimalistische benadering, waarbij de muziek naadloos opgaat in het beeldverhaal. De muziek wordt bijna fysiek voelbaar, als adem in de bladzijde.

• Gender en emancipatie
  De strip geeft een stem aan vrouwen in een mannenwereld. Marika wil als eerste vrouw de bouzouki leren bespelen, en de strip toont de strijd om zich hoorbaar te maken in een patriarchale omgeving.

• Ruimtelijke beleving en sociale realiteit
  Via de decors — vaak arme, chaotische buurten — toont Prudhomme de rauwe schoonheid van het dagelijkse leven zonder te romantiseren. De wereld van de rébètes is doordrenkt van overleven en poëzie.

• Expressiviteit en karakterdesign
  Bèba wordt afgebeeld als een kariatide: elegant, koel, statisch — in contrast met de levendige en expressieve Marika. Samen verbeelden ze het spanningsveld tussen afstand en intensiteit.

• Toewijding aan het werk
  De productie van het album was intens. Prudhomme werkte zes maanden lang tot vijftien uur per dag aan de inkting, en werkte de kleuren af na een doorwaakte nacht. Zijn toewijding spat van elke pagina.

Toekomstplannen van David Prudhomme

• Een stripadaptatie van Les Oliviers du Négus
  Prudhomme werkt aan een adaptatie van de roman Les Oliviers du Négus van Laurent Gaudé. Deze strip verschijnt bij uitgeverij Virages Graphiques en zal waarschijnlijk opnieuw thema’s als geschiedenis, poëzie en politiek aansnijden — domeinen waarin Prudhomme uitblinkt. Laurent Gaudé bewijst opnieuw zijn immense talent als verteller, door op meesterlijke wijze de lijnen tussen verleden en heden met elkaar te verweven. Van het oude Rome tot het hedendaagse tijdperk laat hij vier helden aan het woord: een oude Italiaanse man, een centurion, een soldaat uit de loopgravenoorlog en een antimaffiarechter. Laatste gevoelens, indrukken, herinneringen. Een prachtige schrijfstijl. Een absolute aanrader!

  

• Een kinderboek in voorbereiding
  Daarnaast werkt hij aan een kinderboek, al zijn er nog geen details bekend. Het toont wel een verruiming van zijn oeuvre, dat tot nu toe vooral op volwassenen gericht was.

Wil je een blik werpen op de ziel van Griekenland, vertaald naar beeld en poëzie? Rébétissa is je gids. En hopelijk is het slechts een tussenstop op weg naar de herontdekking van Rébétiko — en meer.

Mocht je interesse hebben in andere strips van deze auteur dan kunnen we jullie nog zeker deze aanraden: Leve de Branding door Prudhomme en Rabaté