©congSAsuisse tous droits réservés ©casterman2021-BastienVives

Op 27 en 28 mei 2025 werd in de correctionele rechtbank van Nanterre een proces geopend dat de stripwereld én de samenleving diep verdeelt. Striptekenaar Bastien Vivès en zijn uitgevers Glénat en Les Requins Marteaux, vertegenwoordigd door respectievelijk Marion Glénat-Corveler en Vincent Paronnaud (Winshluss), werden aangeklaagd door meerdere kinderrechtenorganisaties. De beschuldiging: de publicatie van twee werken met vermeend kinderpornografische inhoud – Petit Paul en Décharge mentale.

Een rechtszaal vol symboliek

Het proces werd al snel het toneel van een groter maatschappelijk debat. Terwijl de aanklagers – vertegenwoordigers van o.a. Innocence en Danger, Face à l’inceste en La Fondation pour l’enfance – zich beriepen op de bescherming van kinderen en het strafwetboek, pleitte de verdediging voor artistieke vrijheid. Advocaat Richard Malka ( zelf ook stripauteur), bekend als verdediger van Charlie Hebdo, sprak van een moderne heksenjacht, waarbij het onderscheid tussen fictie en werkelijkheid volledig vervaagd is.

De rechtszaal was strak georganiseerd, maar geladen met symboliek: twee kampen tegenover elkaar, begeleid door advocaten en ondersteund door live tekenaars die de rechtsgang artistiek vastlegden.

Vrijheid versus veiligheid

Malka stelde dat de beschuldigingen geen juridische maar morele gronden hadden. Hij verwees naar eerdere zaken – waaronder Les Melons de la colère, die geen vervolging opleverde – en stelde dat de aanklagers opereerden als “ligues de vertu” die kunst willen censureren uit morele paniek. De strafwet, zo stelde hij, is er niet om satire of groteske fantasieën te beoordelen.

De tegenpartij zag dat anders. Volgens hun advocaten – onder wie Me Laure Boutron-Marmion – is kunst niet boven de wet verheven, zeker niet als die kunst schadelijke beelden van seksueel geweld met minderjarigen normaliseert. “Beelden zijn nooit neutraal,” klonk het. “Ze kunnen bijdragen aan het legitimeren van daden.” De aanklacht focuste vooral op de intentie en inhoud van de tekeningen, niet op het artistieke statuut van Vivès.

De procedure breekt het proces af

Toch werd het inhoudelijke debat niet ten gronde gevoerd. Na uren van juridische argumentatie verklaarde de rechtbank zich “territoriaal onbekwaam”. Omdat Vivès in Parijs woont en zijn uitgevers in Grenoble en Bordeaux zijn gevestigd, kon de rechtbank in Nanterre zich volgens de wet niet uitspreken. De zaak werd dus terugverwezen naar het parket, zonder uitspraak ten gronde.

Een domper voor de burgerlijke partijen, een triomf voor de verdediging. Malka sprak van “het einde van een heksenjacht”, Vivès zelf noemde het “een overwinning voor de vrijheid van creatie”.

Een verscheurde stripwereld

De zaak heeft diepe sporen nagelaten in de Franse stripwereld. Al in 2022 leidde de aankondiging van een Vivès-expositie op het festival van Angoulême tot felle protesten en uiteindelijk tot intrekking van de tentoonstelling. Meer dan 500 auteurs ondertekenden een tribune waarin ze Vivès beschuldigden van het seksualiseren van kinderen en vrouwen, en van het normaliseren van grensoverschrijdend gedrag.

Tegenstemmen waren er ook: kunstenaars als Enki Bilal, Lewis Trondheim en Florence Cestac waarschuwden voor censuur en het uithollen van de artistieke vrijheid. Volgens hen riskeert de samenleving een hellend vlak waarin satire, provocatie en fictie structureel onder vuur komen te liggen.

Conclusie: meer dan een rechtszaak

Het proces-Vivès is veel meer dan een juridisch dispuut over een paar strips. Het is een spiegel voor een samenleving in strijd met zichzelf over de grenzen van de kunst, de bescherming van kinderen, de vrijheid van meningsuiting en de morele verantwoordelijkheid van kunstenaars.

De rechtszaak is voorlopig gestrand op procedurele gronden, maar het debat is springlevend. Voor de ene kant draait het om de verdediging van kinderen tegen schadelijke verbeelding, voor de andere kant om de vrijheid om te provoceren en te denken zonder taboe.

Wat de toekomst brengt? Of het parket de zaak opnieuw voor een andere rechtbank zal brengen, valt af te wachten. Maar één ding is duidelijk: de “Affaire Vivès” is nog lang niet voorbij. En de vragen die ze oproept evenmin.

Ondertussen zijn bij Casterman deze twee delen verschenen van zijn nieuwste strip, of die vertaald zal worden is niet zeker.